Uroczystość świętego Wojciecha

[23 kwietnia]

Święty Wojciech Sławnikowic lub Adalbert z Pragi– czeski książę z rodu Sławnikowiców, biskup Pragi, benedyktyn, misjonarz do Prus, męczennik, święty Kościoła katolickiego, patron Polski, Czech i Węgier. 

W tym roku, ze względu na niedzielę, jego uroczystość ma miejsce dzień później.

Jedna z legend mówi, że początkowo rodzice chcieli by syn został rycerzem. Jednak, gdy Wojciech ciężko zachorował, złożyli śluby, że gdy wyzdrowieje, poślą go do zakonu. Imię Adalbert (pod którym jest znany w krajach zachodnich) przybrał podczas bierzmowania na cześć swego mentora, arcybiskupa Magdeburga, Adalberta, pod którego opiekę został oddany w 972. W Magdeburgu, wraz z młodszym bratem Radzimem, pobierał nauki w szkole Oktryka, jednej z najlepszych w ówczesnych Niemczech.

W 981 przyjął święcenia kapłańskie z rąk praskiego biskupa Dytmara, a po jego śmierci od 3 kwietnia 983 – w wieku 27 lat – stanął na czele diecezji praskiej mimo nieosiągnięcia wieku episkopalnego (30 lat). Wobec konfliktów z wiernymi wywoływanymi bezkompromisową postawą wobec religii przodków. Ok. 989 Wojciech opuścił Pragę i wyjechał do Rzymu gdzie zrzekł się urzędu biskupa Pragi. Początkowo chciał udać się na pielgrzymkę do Jerozolimy, jednak po krótkim pobycie w klasztorze na Monte Cassino wstąpił do klasztoru benedyktyńskiego. W 992 ponownie został wysłany do Pragi. Według legendy Wojciech miał w 985 roku udzielić chrztu Stefanowi I, królowi Węgier (przedstawione na obrazie powyżej).

Głośny był jego spór w obronie chrześcijańskich niewolników wysyłanych do krajów muzułmańskich. W 994, gdy na jego oczach ludzie jednego z wielmożów z rodu Wrszowców zamordowali wywleczoną z kościoła św. Jerzego niewierną żonę swego pana, która ukryta tam przez Wojciecha szukała azylu w świątyni – rzucił klątwę na poddanych i wyjechał do Rzymu. W roku 995 doszło do otwartego konfliktu jego rodu Sławnikowiców z rządzącym księciem Bolesławem II z Przemyślidów w wyniku którego śmierć ponieśli jego czterej bracia.

Wojciech wspólną decyzją synodu oraz cesarza mógł wybrać między pracą misyjną a powrotem, jeśli Czesi nie wyrażą chęci przyjęcia go. W międzyczasie pielgrzymował po Europie, potem nie chcąc wracać do diecezji praskiej znalazł się na dworze Ottona III. Stamtąd wyruszył do kraju Bolesława I Chrobrego, u którego przebywał ocalały z rzezi jego najstarszy brat Sobiesław. Poprzez Gdańsk – gdzie przeprowadził masowy chrzest i rozkazał wycięcie świętego dębu – łodzią, osłaniani przez 30 wojów Chrobrego, Wojciech dotarł do ziemi Prusów.

Ich działalność misyjna nie spotkała się z przychylnym przyjęciem. Misjonarze nie znali nawet języka Prusów. 17 kwietnia stanęli przed pruskim wiecem, na którym Wojciech z pomocą tłumacza przemawiał oraz objaśniał zasady chrześcijaństwa. Jednak po 5 dniach w okolicy pruskiego grodu granicznego Cholin 23 kwietnia 997 odpoczywających po mszy odprawionej w świętym gaju zaskoczyło 7 strażników prowadzonych przez pogańskiego kapłana. Wojciech – jako przywódca – uderzony toporem lub włócznią w serce został zabity przez kapłana, który – według żywotów – miał wcześniej stracić w walkach z Polakami brata. Ciału odcięto głowę i nabito na pal na znak hańby. Jego towarzyszy oszczędzono i odesłano do Polski. Głowę z pala zdjął potajemnie i przewiózł do Gniezna nieznany Pomorzanin. Wkrótce potem Chrobry wykupił resztę ciała Wojciecha na wagę złota i rozkazał pochować w Gnieźnie. Do jego grobu w 1000 roku pielgrzymował Otton III. W czasie jego wizyty w Gnieźnie założono metropolię arcybiskupią, której Wojciech został patronem, a jego brat bł. bp Radzim Gaudenty stanął na czele. 

Relikwie świętego Wojciecha znajdują się w wielu kościołach i bazylikach w Polsce oraz za granicą. Od czasów średniowiecznych były celem licznych kradzieży, ze względu na swoją wartość historyczną jak również drogocenne relikwiarze. Obecnie można je zobaczyć między innymi w archikatedrze w Gnieźnie, kolegiacie w Tumie koło Łęczycy oraz w katedrze św. Wita w Pradze.

Według późnej tradycji św. Wojciech miał być autorem pieśni Bogurodzica (w rzeczywistości pochodzącej z ok. XIV wieku). Mimo iż nie znajduje potwierdzenia w materiałach źródłowych, w opinii historyków może być związane z prawdopodobną inspiracją dla utworu pochodzącą z kręgu misjonarzy, współbraci św. Wojciecha z zakonu benedyktynów, przybyłymi z nim do Polski. 

W ikonografii chrześcijańskiej święty przedstawiany jest w stroju biskupa, w paliuszu, z pastorałem. Jego atrybuty to paliusz, pastorał, księga, a także orzeł, wiosło oraz włócznie, od których zginął

Św. Wojciech jest jednym z trzech głównych katolickich patronów Polski. Patronuje również diecezji koszalińsko-kołobrzeskiej, diecezji elbląskiej, archidiecezji gdańskiej i archidiecezji gnieźnieńskiej – w szczególności Gniezna. Przez katolików jest uznawany również za patrona Czech (z głównym miejscem kultu w Katedrze świętych Wita, Wacława i Wojciecha w Pradze) oraz Węgier (pod jego wezwaniem jest główna katedra węgierska bazylika św. Wojciecha w Ostrzyhomiu), a także za patrona Prus. Święty patronuje również wielu kościołom i parafiom. 

Jego uroczystość przypada 23 kwietnia. To także dzień imienin Prymasa Polski abp. Wojciecha Polaka.