 |
| [29 września] |
Podział chórów anielskich oraz ich funkcje ciekawiły wiernych niemal od początku istnienia religii chrześcijańskiej. Do pierwszych świętych badających głębiej ten temat należą św. Ambroży z Mediolanu, św. Hieronim oraz św. Jan Chryzostom. Duży wpływ na późniejszą tradycję miały pisma Pseudo-Dionizego Areopagity, którym inspirował się między innymi Dante Alighieri. Wyjątkowo zacięte spory i kontrowersje wzbudzała liczba archaniołów- wahająca się od dwóch do ośmiu. Papież Zachariasz uznawał wzywanie w modlitwie innych archaniołów niż Michała, Gabriela i Rafała za herezję. Kilkaset lat później Grzegorz Wielki podał w swoim piśmie siedem imion archaniołów, których kult trwał przez następne stulecia, inspirując wiele dzieł sztuki. Święto siedmiu archaniołów obchodzono w drugą niedzielę po Wielkanocy, w XVII w. zostało przeniesione na 6 października. Już w kilka lat po tej zmianie, dekret Kongregacji do spraw Świętych Obrzędów ograniczył kult archaniołów, co spotkało się z protestami wiernych w całej Europie.
Obecnie, Kościół katolicki czci tylko trzech archaniołów: Michała, Rafała i Gabriela. Dyrektorium o pobożności ludowej i liturgii: zasady i wskazania z 2002 roku potwierdziło kult tych trzech archaniołów. Ich wspomnienie liturgiczne przypada na 29 września. Do czasu reformy kalendarza liturgicznego każdy z nich miał oddzielne święto: 24 marca – Gabriel, 24 października – Rafał, Michał – 29 września.
Archaniołowie są częścią tradycji i kultu również innych odłamów chrześcijaństwa. Cerkiew prawosławna obchodzi święto Soboru Archanioła Michała i Wszystkich Sił Niebiańskich 8 listopada (21 listopada według kalendarza gregoriańskiego). Kościoły protestanckie wyznają swoją wiarę w archaniołów 29 września.
Michał to według tradycji pierwszy i najważniejszy spośród aniołów. Jego imię znaczy Któż jak Bóg. Kiedy Szatan zbuntował się przeciwko Bogu i namówił do buntu część aniołów, Archanioł Michał miał wystąpić i z okrzykiem Któż jak Bóg wypowiedzieć wojnę szatanom.
W Piśmie świętym Michał jest wspominany wielokrotnie. W księdze Daniela jest nazwany "jednym z przedniejszych książąt nieba" (Dn 13, 21) oraz "obrońcą ludu izraelskiego" (Dn 12, 1). Św. Jan Apostoł określa go w Apokalipsie jako stojącego na czele duchów niebieskich, walczącego z szatanem (Ap 12, 7). Św. Juda Apostoł podaje, że jemu właśnie zostało zlecone, by strzegł ciała Mojżesza po jego śmierci (Jud 9). Jest uważany za anioła sprawiedliwości i sądu, łaski i zmiłowania. Pisma wczesnochrześcijańskie przypisywały mu niezwykle ważne zadanie- ważenie dusz na Sądzie Ostatecznym. Jest czczony jako obrońca Ludu Bożego, którego wierni przyzywają w walce przeciw siłom zła. Papież Leon XIII ustanowił osobną modlitwę, którą kapłani odmawiali po Mszy świętej z ludem do św. Michała o opiekę nad Kościołem.
Kult św. Michała Archanioła jest w chrześcijaństwie bardzo dawny i żywy. Najsławniejszymi budowlami wzniesionymi ku jego czci są miejsca pielgrzymkowe: Opactwo św. Michała Archanioła na Mont Saint-Michel oraz Sanktuarium św. Michała Archanioła w Monte Sant’Angelo.
Archanioł Michał przedstawiony jest najczęściej jako uskrzydlona postać, ubrana w czerwoną szatę i zbroję, z mieczem w ręce.
Gabriel po raz pierwszy pojawia się pod tym imieniem w Księdze Daniela. Jego imię oznacza mąż Boży albo wojownik Boży. W tradycji chrześcijańskiej przynosi Dobrą Nowinę. W Starym Testamencie pojawia się dwa razy: w księdze proroka Daniela Gabriel tłumaczy prorokowi sens wizji o baranie i koźle oraz dalej wyjaśnia prorokowi Danielowi przepowiednię Jeremiasza. W Nowym Testamencie ukazuje się Zachariaszowi zapowiadając mu narodziny syna Jana Chrzciciela. Zwiastuje także Maryi, że zostanie Matką Syna Bożego.
Według niektórych pisarzy kościelnych Gabriel był aniołem stróżem Świętej Rodziny. Przychodził w snach do Józefa. Miał być aniołem pocieszenia w Ogrójcu (Łk 22, 43) oraz zwiastunem przy zmartwychwstaniu Pana Jezusa (Mt 28, 5-6) i przy Jego wniebowstąpieniu (Dz 1, 10).
Pius XII 1 kwietnia 1951 r. ogłosił św. Gabriela patronem telegrafu, telefonu, radia i telewizji.
W ikonografii przedstawiany jest najczęściej z lilią w ręce, w odniesieniu do zwiastowania.
Rafał występuje w Księdze Tobiasza, ofiarowuje młodemu Tobiaszowi swoje towarzystwo i opiekę. Jego imię oznacza Bóg uzdrawia.
Według biblijnej opowieści, ojciec młodego Tobiasza (również o imieniu Tobiasz) dostał się do niewoli gdzie oślepł. Przewidując, że nie pożyje już długo, wysłał syna w drogę do miasta Raga, aby odebrał od ich krewnego zapomniany przez wiele lat dług. W tym samym czasie córka jego dłużnika o imieniu Sara, nękana była przez demona który doprowadzał do śmierci jej kolejnych małżonków.
Rafał został wysłany aby pomóc młodemu Tobiaszowi w drodze, podając się przez cały czas za człowieka o imieniu Azariasz. Gdy dotarli do celu, archanioł podpowiedział Tobiaszowi w jaki sposób może pojąć Sarę za żonę i zachować życie. Wskazał również lekarstwo na ślepotę jego ojca.
Po szczęśliwym zakończeniu podróży, Rafał nie przyjął pieniędzy od Tobiasza, wyjawił mu natomiast swoją tożsamość Ja jestem Rafał, jeden z siedmiu aniołów, którzy stoją w pogotowiu i wchodzą przed majestat Pański.
W tekstach apokryficznych pełni funkcję przypominającą historię biblijną- jest przewodnikiem po Szeolu.
Przedstawiany jest jako anioł w stroju podróżnym, często z laską lub rybą w ręce. Zazwyczaj towarzyszy mu Tobiasz, często przedstawiany jako bardzo młody chłopiec.
