Wspomnienie świętego Andrzeja Apostoła

[30 listopada] 

Święty Andrzej Apostoł był jednym z dwunastu apostołów, według świadectwa Ewangelii Pierwszym Powołanym. Jego bratem był święty Piotr.

Andrzej syn Jony, pochodził z żydowskiej rodziny rybackiej z Betsaidy nad Jeziorem Galilejskim, ale mieszkał w Kafarnaum razem z bratem Szymonem Piotrem i jego teściową. Początkowo był uczniem Jana Chrzciciela. Pod jego wpływem poszedł za Jezusem Chrystusem, gdy ten przyjmował chrzest w Jordanie. Andrzej przystąpił do Chrystusa wraz ze swoim bratem, gdy Jezus osobiście odwiedził ich przy pracy i powołał na uczniów. Andrzej towarzyszył Jezusowi w nauczaniu, był świadkiem wieku cudów, nie należał jednak do grupy najbardziej zaufanych apostołów (Szymon, Jakub i Jan), którzy byli świadkami wskrzeszenia córki Jaira, przemiany na górze Tabor oraz modlitwy w Ogrójcu. 

Po śmierci Jezusa na krzyżu, Jego zmartwychwstaniu i zesłaniu Ducha Świętego na apostołów, Andrzej jako pierwszy głosił Ewangelię w Bizancjum (uważa się, że był pierwszym biskupem konstantynopolitańskim), a następnie w miastach Azji Mniejszej i na wybrzeżach Morza Czarnego. Legenda głosi, że dotarł aż do ujścia Dniepru, popłynął w górę rzeki i ok. roku 40 przybył na wzgórze, na którym później zbudowano świątynię, a wokół powstało miasto Kijów. Z tego powodu, religia prawosławna darzy św. Andrzeja wielką czcią jako jeden z głównych świętych (analogicznie w Kościele rzymskokatolickim taką czcią obdarzony jest Święty Piotr). 

Za swe nauki apostoł Andrzej został skazany na śmierć męczeńską, którą poniósł w greckim Pátrai (obecnie Patras), według różnych źródeł, w 62, 65 lub 70 roku. Rozpięto go na krzyżu mającym kształt litery X. Jest to pierwsza litera słowa „Chrystus” w języku greckim od Χριστός, 'Christos' (Pomazaniec). Krzyż został później nazwany krzyżem świętego Andrzeja. 

Święty Andrzej jest patronem narodów słowiańskich, Szkocji, Grecji, Rosji, Hiszpanii oraz innych krajów, małżeństw, podróżujących, rybaków i rzeźników. W czasie burz morskich bywa wzywany przez marynarzy jako ich patron.

Z kultem świętego Andrzeja związana jest tradycja Andrzejek, znana od XVI wieku. Dziewczęta, samotnie lub w grupach, używały różnych domowych przedmiotów aby spróbować domyślić się czekającej ich przyszłości, najczęściej w kontekście małżeństwa. Do popularnych wróżb należy wylewanie wosku na zimną wodę, losowanie przedmiotów o symbolicznym znaczeniu lub ustawianie butów w kolejce do drzwi. Dniem przeznaczonym na wywróżenie sobie przyszłej partnerki przez mężczyzn była natomiast wigilia świętej Katarzyny.
Z czasem, Andrzejki stały się okazją dla spotkań młodych ludzi i wspólnej zabawy przed rozpoczęciem okresu Adwentu. Tradycja ta pozostaje popularna do dziś.